การขับถ่าย 5 เรื่อง ที่ต้องรู้ เป็นกระบวนการกำจัดของเสียออกจากร่างกาย ซึ่งรวมถึงปัสสาวะและอุจจาระ ของเสียเหล่านี้เกิดจากการย่อยอาหารต่างๆ การขับถ่ายเป็นกระบวนการที่จำเป็นต่อร่างกายทั้งยัง ช่วยรักษาสมดุลของร่างกาย ช่วยกำจัดสารพิษและของเสียที่สะสมในร่างกายออกไป การดูแลระบบขับถ่ายให้สุขภาพดีจะช่วยให้ร่างกายขับของเสียออกไปจากร่างกายได้อย่างมีประสิทธิภาพ และลดความเสี่ยงในการเกิดโรคต่างๆ ที่อาจเกิดขึ้นได้ ดังนั้นการขับถ่ายจึงเป็นเรื่องสำคัญลำดับต้นๆ ของการดูแลสุขภาพ
ระบบขับถ่ายของมนุษย์ประกอบด้วยอวัยวะต่างๆ ดังนี้
- ลำไส้เล็ก เป็นส่วนสำคัญของระบบย่อยอาหาร ทำหน้าที่ย่อยอาหารและดูดซึมสารอาหารเข้าสู่ร่างกาย
- ลำไส้ใหญ่ เป็นส่วนต่อจากลำไส้เล็ก ทำหน้าที่ดูดซึมน้ำและเกลือแร่ที่เหลืออยู่ และขับถ่ายของเสียออกสู่ร่างกาย
- ทวารหนัก เป็นช่องทางที่อุจจาระเคลื่อนตัวออกจากร่างกาย
การขับถ่ายของคนปกติจะใช้เวลาประมาณ 12-24 ชั่วโมง อุจจาระของคนปกติจะมีสีน้ำตาลอ่อนถึงน้ำตาลเข้ม มีลักษณะเป็นก้อนกลมหรือรี ไม่แข็งหรือเหลวจนเกินไป หากการขับถ่ายผิดปกติ เช่น ท้องผูก ท้องเสีย ถ่ายบ่อย หรือถ่ายน้อย อาจส่งผลเสียต่อสุขภาพได้
วิธีดูแลระบบขับถ่ายให้สุขภาพดี
- รับประทานอาหารที่มีกากใยสูง เช่น ผัก ผลไม้ ธัญพืชเต็มเมล็ด จะช่วยให้อุจจาระนิ่มและเคลื่อนตัวผ่านลำไส้ได้ง่ายขึ้น
- ดื่มน้ำให้เพียงพอ จะช่วยให้อุจจาระนิ่มและขับถ่ายได้ง่ายขึ้นเช่นกัน
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอ จะช่วยให้ระบบขับถ่ายทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ
- ไม่กลั้นอุจจาระ จะช่วยให้อุจจาระเคลื่อนตัวผ่านลำไส้ได้ง่ายขึ้น
ปัญหาการขับถ่ายที่พบบ่อย
- ท้องผูก เกิดจากการที่ลำไส้เคลื่อนตัวช้าลง ทำให้อุจจาระแข็งและขับถ่ายยาก อาการท้องผูกอาจเกิดจากหลายสาเหตุ เช่น การดื่มน้ำไม่เพียงพอ รับประทานอาหารที่มีกากใยต่ำ กลั้นอุจจาระเป็นประจำ การใช้ยาบางชนิด หรือมีภาวะสุขภาพบางอย่าง เช่น โรคเบาหวาน โรคไทรอยด์
- ท้องเสีย เกิดจากการที่ลำไส้เคลื่อนตัวเร็วขึ้น ทำให้อุจจาระเหลวและขับถ่ายบ่อย อาการท้องเสียอาจเกิดจากหลายสาเหตุ เช่น รับประทานอาหารที่มีเชื้อโรคปนเปื้อน การติดเชื้อแบคทีเรียหรือไวรัส การใช้ยาบางชนิด หรือมีภาวะสุขภาพบางอย่าง เช่น โรคลำไส้อักเสบ
- ถ่ายบ่อย เกิดจากการที่ลำไส้เคลื่อนตัวเร็วขึ้น ทำให้อุจจาระเคลื่อนตัวออกจากร่างกายบ่อยกว่าปกติ อาการถ่ายบ่อยอาจเกิดจากหลายสาเหตุ เช่น รับประทานอาหารที่มีกากใยสูง ดื่มน้ำมากเกินไป กลั้นอุจจาระเป็นประจำ การใช้ยาบางชนิด หรือมีภาวะสุขภาพบางอย่าง เช่น โรคลำไส้อักเสบ
- ถ่ายน้อย เกิดจากการที่ลำไส้เคลื่อนตัวช้าลง ทำให้อุจจาระเคลื่อนตัวออกจากร่างกายน้อยครั้งกว่าปกติ อาการถ่ายน้อยอาจเกิดจากหลายสาเหตุ เช่น การดื่มน้ำไม่เพียงพอ รับประทานอาหารที่มีกากใยต่ำ กลั้นอุจจาระเป็นประจำ หรือมีภาวะสุขภาพบางอย่าง เช่น โรคลำไส้อักเสบ
หากมีปัญหาการขับถ่ายผิดปกติ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อหาสาเหตุและแนวทางการรักษาที่เหมาะสม
1. การเปลี่ยนแปลงทางร่างกายเมื่ออายุเข้าสู่วัย 50 ปี ร่างกายรวมทั้งระบบการย่อยทำงานเสื่อมถอยและไม่เป็นปกติการบีบตัวของลำไส้น้อยลง การย่อยและดูดซึมไม่สมบูรณ์ทำให้มีของเสียตกค้างมากและเมื่อขับถ่ายน้อย ของเสียยิ่งค้างในลำไส้นาน น้ำจะถูกดูดกลับทำให้อุจจาระแข็งและแห้ง ทำให้ถ่ายยาก
2. การกินอาหารกากใยทั้งจากพืชและผลไม้ ทำงานร่วมกันในการช่วยกระตุ้นให้ขับถ่ายรวมทั้งให้การขับถ่ายง่ายขึ้น ผู้สูงอายุส่วนใหญ่มักกินผักผลไม้ไม่เพียงพอเพราะเคี้ยวลำบากเจ็บฟันและเหงือก หรือ บางคนกินผักผลไม้แล้วท้องอืด อึดอัดทั้งยังมีพฤติกรรมดื่มน้ำน้อยเพราะหลีกเลี่ยงการเข้าห้องน้ำ เนื่องจากลำบากที่ต้องลุกไปเข้าห้องน้ำบ่อยๆ นี่ก็เป็นปัจจัยที่ทำให้เกิดภาวะท้องผูกได้
3. การเสียสมดุลในลำไส้ใหญ่เนื่องจากการใช้ยาปฏิชีวนะไม่เพียงกำจัดเชื้อโรคเท่านั้นแต่ยังทำลายโพรไบโอติกส์หรือจุลินทรีย์สุขภาพในลำไส้ใหญ่ตายด้วยโพรไบโอติกส์มีความสำคัญต่อการรักษาความแข็งแรงของลำไส้ใหญ่และกระตุ้นการขับถ่ายผู้สูงอายุที่ใช้ยาปฏิชีวนะบ่อยหรือต่อเนื่องเป็นเวลานาน มักสูญเสียโพรไบโอติกส์ลำไส้จึงเสียสมดุล ทำให้ท้องผูกหรือท้องเสียสลับกันซึ่งเป็นปัญหาที่พบในผู้สูงอายุเสมอๆ
4. การเคลื่อนไหวน้อย การเดิน การเคลื่อนไหวร่างกายในการทำกิจกรรมต่างๆ ทำให้ลำไส้เคลื่อนไหวและเป็นการกระตุ้นการขับถ่าย ดังนั้นผู้สูงอายุที่ชีวิตประจำวัน นั่ง หรือ นอนนานๆ มักจะท้องผูกมากกว่าผู้สูงอายุที่ออกกำลังกายหรือทำกิจกรรมต่างๆ เป็นประจำ
5. ผลข้างเคียงของยา ยาบางอย่างมีผลข้างเคียงทำให้ท้องผูกได้ เช่น ยาแก้ปวด ยาต้านอักเสบ ที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ ยาลดความดันบางชนิด ยาลดกรด เช่นอลูมินัมไฮดรอกไซด์ แคลเซียมคาร์บอเนต เป็นต้น
